Vần thơ bất hủ của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định quan hệ đoàn kết hữu nghị đặc biệt của Việt Nam ta với đất nước Lào xinh đẹp.
Việt Nam và Lào là hai nước cùng nằm trên bán đảo Đông Dương, có chung đường biên giới với tổng chiều dài 2.337.459 km, trải suốt 10 tỉnh của Việt Nam (với 8 cửa khẩu quốc tế, 7 cửa khẩu chính, 18 cửa khẩu phụ), là tuyến biên giới đất liền dài nhất trong số các đường biên giới giữa Việt Nam cũng như giữa Lào với các nước láng giềng. Mối quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản trực tiếp xây dựng nền móng, được các thế hệ lãnh đạo hai nước kế tục, trân quý, nâng niu và dày công vun đắp. Trải qua nhiều thử thách khắc nghiệt, đầy hy sinh, gian khổ vì độc lập, tự do, hạnh phúc của hai dân tộc, mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam đã trở thành quy luật sống còn và sức mạnh to lớn đưa đến những thắng lợi vĩ đại của Việt Nam và Lào trong đấu tranh giành chính quyền, trong kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, như Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản từng khẳng định: “Trong lịch sử cách mạng thế giới cũng đã có những tấm gương sáng chói về tinh thần quốc tế vô sản nhưng chưa ở đâu và chưa bao giờ có sự đoàn kết, liên minh chiến đấu đặc biệt, lâu dài, toàn diện đến như vậy”.
Ngày 5-9-1962, sau khi Hiệp định Giơ-ne-vơ về Lào được ký kết, Việt Nam và Lào đã nhất trí thiết lập quan hệ ngoại giao, mở ra một chương mới trong sự nghiệp củng cố và phát triển hơn nữa mối quan hệ giữa hai nước. Trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và giành độc lập của mỗi nước, sự gắn bó khăng khít, sự phối hợp, giúp đỡ vô tư, chí tình chí nghĩa giữa hai nước, hai dân tộc Việt Nam và Lào đã tạo nên sức mạnh vô song và là nhân tố quan trọng góp phần đưa cách mạng hai nước đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, tiến tới thắng lợi hoàn toàn vào năm 1975.
Bước vào thời kỳ mới, thời kỳ hòa bình, xây dựng đất nước, nhận thức sâu sắc về ý nghĩa và tầm quan trọng của mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, ngày 18-7-1977, hai nước đã ký Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác, khẳng định tình đoàn kết đặc biệt trước sau như một, sự hợp tác, ủng hộ, giúp đỡ lẫn nhau trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của mỗi nước. Đây là văn kiện có ý nghĩa lịch sử trọng đại, đánh dấu bước phát triển mới, toàn diện của mối quan hệ đặc biệt giữa hai nước.
Kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao và ký Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác, mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào liên tục có những bước phát triển, nâng lên tầm cao mới, ngày càng đi vào chiều sâu và mang lại hiệu quả thiết thực, to lớn cho cả hai nước. Việc trao đổi đoàn cấp cao giữa hai Đảng, hai Nhà nước Việt Nam - Lào được tiến hành thường xuyên. Các chuyến thăm này có ý nghĩa rất quan trọng, tạo điều kiện để hai bên trao đổi kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau trong công tác lãnh đạo công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, trao đổi về những vấn đề lý luận và thực tiễn mới đặt ra, về công tác xây dựng Đảng, củng cố chính quyền cơ sở... Cũng thông qua các chuyến thăm và gặp gỡ cấp cao, lãnh đạo hai Đảng, hai Nhà nước đã bàn bạc, đạt nhiều thỏa thuận quan trọng mang tính chiến lược, vừa định hướng tổng thể cho quan hệ giữa hai nước trong một thời gian dài, vừa kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, làm cho mối quan hệ giữa hai nước ngày càng đi vào chiều sâu, phát triển thiết thực, hiệu quả trên tất cả các lĩnh vực như:
- Hợp tác Quốc phòng - An ninh giữa hai nước không ngừng được tăng cường và triển khai tốt, đặc biệt về huấn luyện và đào tạo. Hai bên đã ký hiệp định hợp tác hằng năm và 5 năm, phối hợp bảo đảm vững chắc ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội ở mỗi nước, ngăn chặn có hiệu quả âm mưu và hoạt động chống phá, chia rẽ mối quan hệ giữa hai nước của các lực lượng thù địch; giữ vững tình hình ổn định, an ninh trật tự, an toàn xã hội khu vực biên giới giữa hai nước, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế - xã hội. Một trong những điểm nổi bật trong hợp tác Quốc phòng - An ninh giữa hai nước trong thời gian qua là việc hai bên đã phối hợp triển khai hoàn thành Dự án tăng dày và tôn tạo hệ thống mốc quốc giới Việt Nam - Lào. Việc làm này có ý nghĩa hết sức thiết thực và to lớn về mọi mặt, đáp ứng nguyện vọng chung và lợi ích của nhân dân hai nước, tạo thuận lợi cho công tác quản lý đường biên, mốc giới và hợp tác phát triển quan hệ biên giới tốt đẹp, vì một đường biên giới chung hòa bình, ổn định, hợp tác cùng phát triển.
- Hợp tác kinh tế giữa hai nước cũng được đặc biệt quan tâm, nội dung, hình thức hợp tác ngày càng được mở rộng, đa dạng và phong phú. Tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực giữa hai nước, đặc biệt về kinh tế - đầu tư có trọng tâm trọng điểm nhằm đưa quan hệ hợp tác kinh tế - đầu tư phát triển sao cho xứng tầm với mối quan hệ chính trị tốt đẹp giữa hai nước. Hợp tác phát triển kinh tế là lĩnh vực được hai Đảng, hai Nhà nước hết sức coi trọng và tích cực thúc đẩy trong nhưng năm gần đây nhằm ngày càng mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho nhân dân hai nước. Lào đã cấp phép cho các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư tập. Nhìn chung, các dự án đầu tư của các doanh nghiệp Việt Nam được thực hiện ở Lào đã góp phần làm thay đổi cơ cấu và thúc đẩy nền kinh tế Lào phát triển, tạo công ăn việc làm và thu nhập cho người dân, được Chính phủ Lào, chính quyền và nhân dân địa phương đánh giá cao.
- Hợp tác giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực phục vụ công cuộc xây dựng đất nước là lĩnh vực có ý nghĩa chiến lược lâu dài, được Đảng và Nhà nước hai bên hết sức quan tâm. Mỗi năm, Việt Nam dành cho Lào từ 600 đến 700 suất đào tạo ngắn hạn và dài hạn. Bên cạnh công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, Việt Nam còn giúp đỡ Lào trong đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, hệ thống trường học với tổng mức đầu tư lên đến hàng trăm tỷ đồng bằng nguồn viện trợ không hoàn lại của Chính phủ Việt Nam.
- Trong lĩnh vực giao thông vận tải, Việt Nam đã tập trung hỗ trợ xây dựng các tuyến đường kết nối mạng lưới hạ tầng giao thông của Lào với mạng lưới hạ tầng giao thông của Việt Nam, nhằm giúp Lào có thể tiếp cận được các cảng biển, các trung tâm kinh tế của Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi để Lào mở rộng giao thương với khu vực và quốc tế. Đồng thời, với việc kết nối hạ tầng giao thông được củng cố, Việt Nam và Lào đã và đang phối hợp đẩy mạnh khai thác, tổ chức vận tải một cách hiệu quả hoạt động vận tải và thương mại qua lại biên giới giữa hai nước nhằm đáp ứng nhu cầu tăng kim ngạch thương mại hai chiều giữa hai nước và tạo tiền đề giúp Lào trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa của khu vực, cũng như giúp hai nước phát triển kinh tế - xã hội. Hai bên đã ký Bản Ghi nhớ về Chiến lược hợp tác trong lĩnh vực giao thông - vận tải giai đoạn 2016 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030; đẩy mạnh triển khai các dự án kết nối về giao thông - vận tải trong khuôn khổ hợp tác song phương cũng như tiểu vùng.
- Ngoài ra, hai bên cũng hợp tác chặt chẽ trong các lĩnh vực y tế, nông nghiệp và phát triển nông thôn. Hợp tác giữa các địa phương của hai bên được chú trọng thúc đẩy, quan hệ hợp tác trực tiếp theo hình thức kết nghĩa giữa các tỉnh, thành của hai nước trong thời gian qua được mở rộng khá nhanh và mang lại nhiều hiệu quả thiết thực, đặc biệt là các địa phương có chung đường biên giới với việc hình thành các khu kinh tế cửa khẩu, giao lưu giữa nhân dân các tỉnh biên giới và giao lưu buôn bán qua các cửa khẩu giữa hai nước.
Và đặc biệt Kỳ họp lần thứ 41 Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác song phương Việt Nam - Lào diễn ra ngày 6-1-2019 đã đánh giá tình hình thực hiện Thỏa thuận và kế hoạch hợp tác Lào - Việt Nam năm 2018; trao đổi về phương hướng, nhiệm vụ hợp tác năm 2019. Đồng thời ký kết 6 văn kiện thỏa thuận hợp tác giữa hai nước năm 2019, gồm: Thỏa thuận và kế hoạch hợp tác: Việt Nam - Lào 2019 và Biên bản Kỳ họp 41; Thỏa thuận về kế hoạch hợp tác giáo dục giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam và Bộ Giáo dục và Thể thao Lào; Biên bản bàn giao tiếp nhận Đài phát thanh, phát hình khu vực tỉnh Xa-van-na-khet, Dự án tiếp nhận khoa tiếng Việt tại Đại học Xu-pha-nu-vông, Đại học Cham-pa-sắc; Thỏa thuận tài trợ 300 tấn giống lúa của Chính phủ Việt Nam cho Chính phủ Lào; Bộ Công Thương Việt Nam trao văn bản chấp thuận chủ trương nhập khẩu điện tại cụm Nhà máy thủy điện Nậm - Sum (Lào) cho Bộ trưởng Bộ Năng lượng và Mỏ Lào.
Có thể thấy những hợp tác về các mặt giữa hai Đảng, hai Nhà nước Việt Nam - Lào ngày càng tăng cường, sâu rộng. Điều đó là minh chứng cho mối quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa hai nước như Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: Việt - Lào, hai nước chúng ta, Tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long cũng như Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản nhiều lần khẳng định: “Núi có thể mòn, sông có thể cạn, song tình nghĩa Lào - Việt Nam mãi mãi vững bền hơn núi, hơn sông”./.